สมรภูมิชิงอนาคตชาติ ถอดรหัสเหตุ ประท้วงในจอร์เจีย เดิมพันระหว่าง “อ้อมกอดรัสเซีย” กับ “ความฝันยุโรป”

ประท้วงในจอร์เจีย ท้องถนนในกรุงทบิลิซี เมืองหลวงของจอร์เจีย กลับมาลุกเป็นไฟอีกครั้ง กลุ่มผู้ประท้วงเรือนแสนปะทะอย่างดุเดือดกับตำรวจปราบจลาจล และพยายามบุกฝ่าแนวป้องกันเข้าไปยังทำเนียบประธานาธิบดี ท่ามกลางเสียงตะโกนขับไล่รัฐบาลและเสียงเรียกร้องถึงอนาคตของชาติ เหตุการณ์ความรุนแรงระลอกล่าสุดนี้ไม่ใช่เพียงความขัดแย้งทางการเมืองภายในประเทศ แต่เป็นภาพสะท้อนที่ชัดเจนที่สุดของสมรภูมิทางภูมิรัฐศาสตร์ ซึ่งเป็นการชักเย่อครั้งสำคัญระหว่างอิทธิพลของรัสเซียที่คืบคลานเข้ามา กับความฝันในการเข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพยุโรปของประชาชนส่วนใหญ่ การปะทะกันบนท้องถนนจึงเป็นมากกว่าการต่อสู้กับรัฐบาล แต่คือการต่อสู้เพื่อจิตวิญญาณและทิศทางอนาคตของชาติที่กำลังยืนอยู่บนปากเหว

ประท้วงในจอร์เจีย ภาพความเดือดบนถนนรุสთაველი เมื่อความไม่พอใจประชาชนถึงจุดเดือด

ตลอด 72 ชั่วโมงที่ผ่านมา ถนนรุสთაველი (Rustaveli Avenue) ซึ่งเป็นถนนสายหลักและเป็นสัญลักษณ์แห่งการต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยของจอร์เจีย ได้แปรสภาพเป็นสมรภูมิรบย่อยๆ กลุ่มผู้ประท้วงซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนหนุ่มสาว นักศึกษา และภาคประชาสังคม ได้รวมตัวกันแสดงพลังต่อต้านรัฐบาลภายใต้การนำของพรรค Georgian Dream ความตึงเครียดได้ทวีความรุนแรงขึ้นถึงขีดสุดในคืนที่ผ่านมา เมื่อกลุ่มผู้ประท้วงส่วนหนึ่งพยายามฝ่าแนวกั้นของตำรวจเพื่อมุ่งหน้าไปยังทำเนียบประธานาธิบดี ส่งผลให้เกิดการปะทะกับเจ้าหน้าที่ซึ่งใช้แก๊สน้ำตา กระสุนยาง และปืนฉีดน้ำแรงดันสูงเพื่อสลายการชุมนุม มีรายงานผู้บาดเจ็บจำนวนมากจากทั้งสองฝ่าย และมีผู้ถูกจับกุมไปแล้วหลายสิบราย

ธงชาติจอร์เจียและธงสหภาพยุโรปปลิวไสวเคียงข้างกันอย่างหนาแน่นในการชุมนุม เป็นสัญลักษณ์ที่ชัดเจนถึงสิ่งที่ประชาชนต้องการจะปกป้อง

“เราไม่ได้ออกมาสู้เพื่อพรรคการเมืองพรรคไหน แต่เราสู้เพื่ออนาคตของเรา เพื่อให้ลูกหลานของเราได้เติบโตในประเทศที่เป็นส่วนหนึ่งของยุโรป ไม่ใช่กลับไปอยู่ใต้อาณัติของมอสโกอีก” เอเลเน นิโคไลชวิลี, นักศึกษาวัย 22 ปี ตะโกนบอกกับผู้สื่อข่าวของสำนักข่าว Reuters ท่ามกลางความโกลาหล

ชนวนเหตุปะทะ “กฎหมายตัวแทนต่างชาติ” หรือ “กฎหมายรัสเซีย” ที่สั่นคลอนชาติ

ต้นตอสำคัญที่จุดชนวนความโกรธแค้นของผู้คนในครั้งนี้ คือความพยายามของพรรครัฐบาล Georgian Dream ในการผลักดันร่างกฎหมาย “ความโปร่งใสของอิทธิพลต่างชาติ” (Transparency of Foreign Influence) หรือที่ฝ่ายค้านและกลุ่มผู้ประท้วงเรียกว่า “กฎหมายตัวแทนต่างชาติ” หรือ “กฎหมายรัสเซีย” (Russian Law)

สาระสำคัญของกฎหมายฉบับนี้ คือการบังคับให้องค์กรไม่แสวงหาผลกำไร (NGOs) และสื่ออิสระที่ได้รับเงินทุนจากต่างประเทศมากกว่า 20% ของรายได้ทั้งหมด ต้องขึ้นทะเบียนเป็น “องค์กรที่รับใช้อำนาจจากต่างชาติ” (organisation pursuing the interests of a foreign power)

• ข้ออ้างของรัฐบาล พรรค Georgian Dream ยืนยันว่ากฎหมายนี้มีขึ้นเพื่อสร้างความโปร่งใสทางการเงิน และป้องกันไม่ให้ “อำนาจมืด” จากต่างชาติเข้ามาบ่อนทำลายเสถียรภาพของประเทศ
• มุมมองของฝ่ายต่อต้าน กลุ่มผู้ประท้วงและพรรคฝ่ายค้านมองว่านี่เป็นเครื่องมือที่ลอกเลียนแบบกฎหมายที่เครมลินใช้เพื่อปราบปรามและทำลายภาคประชาสังคม สื่ออิสระ และเสียงวิพากษ์วิจารณ์รัฐบาลในรัสเซีย พวกเขากลัวว่ากฎหมายนี้จะถูกใช้เพื่อ “ตีตรา” และปิดปากทุกคนที่เห็นต่างจากรัฐบาล ซึ่งจะนำไปสู่การกัดเซาะระบอบประชาธิปไตยของจอร์เจียอย่างร้ายแรง

นานาชาติ โดยเฉพาะ สหภาพยุโรป จอร์เจีย มีความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดและเพิ่งได้รับสถานะผู้สมัครเข้าเป็นสมาชิก (EU Candidate Status) เมื่อปลายปี 2023 ได้ออกมาแสดงความกังวลอย่างหนัก โฆษกของสหภาพยุโรประบุชัดเจนว่า “กฎหมายฉบับนี้ไม่สอดคล้องกับบรรทัดฐานและคุณค่าของยุโรป” และการบังคับใช้กฎหมายนี้จะเป็น “อุปสรรคสำคัญ” ต่อเส้นทางการเข้าเป็นสมาชิก EU ของจอร์เจีย

สมรภูมิชักเย่อ จอร์เจียในสนามประลองระหว่างรัสเซียกับสหภาพยุโรป

เพื่อทำความเข้าใจวิกฤตการณ์นี้อย่างถ่องแท้ เราต้องมองย้อนกลับไปที่บริบททาง ภูมิรัฐศาสตร์ ที่ซับซ้อนของจอร์เจีย ประเทศเล็กๆ ในแถบคอเคซัสแห่งนี้ต้องเผชิญกับ ความสัมพันธ์รัสเซีย-จอร์เจีย ที่ตึงเครียดมาโดยตลอด โดยเฉพาะหลังสงคราม 5 วัน ในปี 2008 ซึ่งส่งผลให้รัสเซียให้การรับรองเอกราชและส่งทหารเข้าไปประจำการใน 2 ดินแดนของจอร์เจีย คือ อับคาเซีย (Abkhazia) และเซาท์ออสซีเชีย (South Ossetia)

ความทรงจำอันเจ็บปวดจากการรุกรานของรัสเซีย ทำให้ชาวจอร์เจียส่วนใหญ่ (มากกว่า 80% ตามผลสำรวจ) ต้องการนำพาประเทศเข้าเป็นส่วนหนึ่งของโครงสร้างความมั่นคงของชาติตะวันตก ทั้ง EU และ NATO เพื่อคานอำนาจจากเพื่อนบ้านยักษ์ใหญ่ทางตอนเหนือ

อย่างไรก็ตาม พรรค Georgian Dream ซึ่งก่อตั้งโดยมหาเศรษฐี บิดซินา อิวานิชวิลี (Bidzina Ivanishvili) ผู้สร้างตัวตนมาจากรัสเซีย ถูกวิพากษ์วิจารณ์มาตลอดว่ามีนโยบายที่โน้มเอียงเข้าหารัสเซียมากขึ้นเรื่อยๆ แม้จะประกาศตนว่าสนับสนุนการเข้า EU ก็ตาม การผลักดัน “กฎหมายรัสเซีย” ถูกมองว่าเป็นหลักฐานที่ชัดเจนที่สุดของการ “หักหลัง” เจตจำนงของประชาชน และพยายามดึงจอร์เจียให้ห่างจากยุโรปและกลับเข้าไปสู่วงโคจรอิทธิพลของเครมลิน

เสียงจากภายใน ประธานาธิบดี vs. พรรครัฐบาล จุดยืนที่แตกแยก

ความขัดแย้งครั้งนี้ยังสะท้อนรอยร้าวลึกภายในโครงสร้างอำนาจของจอร์เจียเอง

• ประธานาธิบดี ซาโลเม ซูราบิชวิลี (Salome Zourabichvili) ประธานาธิบดีหญิงซึ่งมีจุดยืนสนับสนุนตะวันตกอย่างชัดเจน ได้ออกมาประกาศตัวอยู่เคียงข้างผู้ประท้วง เธอเรียกกฎหมายนี้ว่าเป็น “การก่อวินาศกรรมอนาคตของชาติ” และได้ประกาศว่าจะใช้สิทธิ์วีโต้ (Veto) หรือยับยั้งร่างกฎหมายนี้อย่างแน่นอน
• พรรครัฐบาล Georgian Dream แม้จะเผชิญหน้ากับการต่อต้านอย่างหนักจากทั้งในและนอกประเทศ แต่พรรค Georgian Dream ซึ่งครองเสียงข้างมากในรัฐสภา ยังคงยืนกรานที่จะเดินหน้าต่อไป และพวกเขามีเสียง ส.ส. มากพอที่จะลงมติ “ล้มล้าง” (Override) การวีโต้ของประธานาธิบดีได้

สถานการณ์จึงกลายเป็นภาวะที่เปราะบางอย่างยิ่ง เมื่อประมุขของรัฐและฝ่ายบริหารมีจุดยืนที่ขัดแย้งกันอย่างสิ้นเชิง ซึ่งอาจนำไปสู่วิกฤตรัฐธรรมนูญที่ซับซ้อนยิ่งขึ้นไปอีก

บทสรุป อนาคตของจอร์เจียบนปากเหวแห่งความไม่แน่นอน

ประท้วงในจอร์เจีย วิกฤตการเมืองจอร์เจีย ในปัจจุบันเป็นมากกว่าการประท้วงต่อต้านกฎหมายฉบับหนึ่ง แต่มันคือการต่อสู้เพื่อตัดสินทิศทางของประเทศในอีกหลายทศวรรษข้างหน้า ถนนในกรุงทบิลิซียังคงร้อนระอุ และยังไม่มีฝ่ายใดมีทีท่ายอมอ่อนข้อ

• หากรัฐบาลเดินหน้าต่อ การบังคับใช้ “กฎหมายตัวแทนต่างชาติ” จะทำให้ความสัมพันธ์กับสหภาพยุโรปและสหรัฐอเมริกาต้องพังทลายลงอย่างแน่นอน เส้นทางการเข้าเป็นสมาชิก EU อาจถูกระงับอย่างไม่มีกำหนด และจอร์เจียจะถูกโดดเดี่ยวจากโลกตะวันตก ซึ่งเป็นสิ่งที่รัสเซียต้องการเห็น
• หากผู้ประท้วงได้รับชัยชนะ หากแรงกดดันมหาศาลสามารถบีบให้รัฐบาลต้องยอมถอยเหมือนที่เคยเกิดขึ้นในปี 2023 ก็จะเป็นการยืนยันเจตจำนงอันแรงกล้าของประชาชนที่ต้องการเป็นส่วนหนึ่งของยุโรป แต่ก็อาจนำไปสู่ความไม่มีเสถียรภาพทางการเมืองภายในประเทศต่อไป

อนาคตของจอร์เจียแขวนอยู่บนเส้นด้าย การตัดสินใจในอีกไม่กี่วันข้างหน้านี้ จะเป็นตัวกำหนดว่าประเทศแห่งนี้จะเดินหน้าไปบนเส้นทางประชาธิปไตยแบบยุโรปตามที่ประชาชนส่วนใหญ่ใฝ่ฝัน หรือจะหันหลังกลับไปสู่อดีตภายใต้เงาของรัสเซียอีกครั้ง

แหล่งที่มาจาก : am2con