เป็นเวลาเกือบ 40 ปี ที่เครื่องบินขับไล่ F-16 Fighting Falcon คือสัญลักษณ์แห่งอำนาจทางอากาศและเป็นกระดูกสันหลังของกองทัพอากาศไทยอย่างไม่มีข้อโต้แย้ง เสียงคำรามของเครื่องยนต์จาก “เหยี่ยวนภา” เหล่านี้คือความอุ่นใจของคนไทยและเป็นสารเตือนถึงผู้ที่อาจคุกคามอธิปไตย แต่บัดนี้ ตำนานกำลังเดินทางมาถึงจุดเปลี่ยนครั้งประวัติศาสตร์ เมื่อโครงสร้างอากาศยานส่วนใหญ่กำลังโรยราตามกาลเวลา กองทัพอากาศไทยจึงต้องเผชิญหน้ากับโจทย์ที่ท้าทายที่สุด จะทุ่มงบประมาณเพื่อ “ยื้อชีวิต” ฝูงบิน F-16 ด้วยการอัพเกรดครั้งสุดท้าย หรือจะเดิมพันอนาคตด้วยการจัดหาเครื่องบินรบรุ่นที่ 5 ที่มีราคาแพงลิบลิ่ว การตัดสินใจครั้งนี้จะไม่ได้กำหนดแค่ชะตากรรมของ F-16 แต่จะกำหนดนิยามของ “พลังทางอากาศ” ของไทยไปอีกครึ่งศตวรรษ
ตำนานเหยี่ยวนภา 4 ทศวรรษของ F-16 ในน่านฟ้าไทย
ประวัติศาสตร์ของ F-16 กองทัพอากาศไทย เริ่มต้นขึ้นในช่วงปลายทศวรรษ 1980 ภายใต้ โครงการ Peace Naresuan ซึ่งเป็นการจัดหาเครื่องบินรบสมรรถนะสูงจากสหรัฐอเมริกา เพื่อรับมือกับภัยคุกคามตามแนวชายแดนในยุคสงครามเย็น F-16 Block 15 OCU ฝูงแรกเดินทางมาถึงฐานทัพอากาศโคราชในปี พ.ศ. 2531 และได้สร้างคุณูปการอย่างมหาศาลตลอดมา
- ภารกิจปกป้องอธิปไตย F-16 ทำหน้าที่เป็นกำลังหลักในการลาดตระเวนและปกป้องน่านฟ้าไทยอย่างต่อเนื่อง
- การเข้าร่วมฝึกผสมนานาชาติ เป็นหน้าเป็นตาของกองทัพอากาศไทยในเวทีการฝึกระดับโลก เช่น การฝึก Cope Tiger (ไทย-สหรัฐฯ-สิงคโปร์) และ Pitch Black (ออสเตรเลีย) พิสูจน์ให้เห็นถึงมาตรฐานและความสามารถของนักบินไทยที่ไม่เป็นรองใคร
- การพัฒนาสู่กำลังรบยุคใหม่ ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา กองทัพอากาศได้จัดหา F-16 เข้าประจำการในหลายระยะ (Peace Naresuan II, III, IV) ทำให้มีเครื่องบินหลากหลายรุ่น ตั้งแต่ F-16A/B Block 15 OCU ไปจนถึง F-16A/B Block 20 ที่ทันสมัยยิ่งขึ้น
ปัจจุบัน กองทัพอากาศไทยมี F-16 ประจำการอยู่ประมาณ 50 ลำ ใน 3 ฝูงบิน คือ ฝูงบิน 102 (ปีก 1), ฝูงบิน 103 (ปีก 1) และฝูงบิน 403 (ปีก 4) ซึ่งแม้จะได้รับการยอมรับในเรื่องความน่าเชื่อถือ แต่ด้วยอายุอานามที่มากขึ้น ทำให้ค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษาสูงขึ้น และเทคโนโลยีเริ่มล้าสมัยเมื่อเทียบกับเครื่องบินรบยุคใหม่
“อัพเกรด” ยื้อชีวิต การคืนความหนุ่มให้ F-16 MLU
เพื่อแก้ปัญหาความล้าสมัยและยืดอายุการใช้งานของเครื่องบินที่มีอยู่ กองทัพอากาศได้ริเริ่มโครงการปรับปรุงขีดความสามารถครั้งใหญ่ หรือ Mid-Life Upgrade (MLU) ให้กับฝูงบิน F-16 โดยเฉพาะฝูงบิน 403 และ 103 ซึ่งถือเป็นการ “คืนความหนุ่ม” และทำให้ F-16 กลายเป็นเครื่องบินรบยุค 4.5 ที่อันตรายยิ่งกว่าเดิม
หัวใจและสมองใหม่ เรดาร์ AESA และระบบอิเล็กทรอนิกส์การบิน
การอัพเกรดที่สำคัญที่สุดคือการเปลี่ยนเรดาร์ควบคุมการยิง จากแบบจานส่ายเชิงกล (Mechanically Scanned Array) ไปเป็น เรดาร์แบบ Active Electronically Scanned Array (AESA) รุ่น AN/APG-83 SABR (Scalable Agile Beam Radar) ซึ่งเป็นเทคโนโลยีเดียวกับที่ใช้ใน F-16V รุ่นใหม่ล่าสุด เรดาร์ AESA มีข้อดีมหาศาล
- ตรวจจับเป้าหมายได้ไกลขึ้นและพร้อมกันหลายเป้าหมาย
- มีความแม่นยำสูงและยากต่อการถูกรบกวนสัญญาณ (Jamming)
- สามารถทำแผนที่ภาคพื้นดินความละเอียดสูง (SAR Mapping) ได้
นอกจากนี้ ยังมีการติดตั้งระบบคอมพิวเตอร์ภารกิจใหม่, จอแสดงผลสีขนาดใหญ่, และระบบ Link 16 ที่ทำให้สามารถแลกเปลี่ยนข้อมูลทางยุทธวิธีกับเครื่องบินลำอื่นและศูนย์บัญชาการภาคพื้นดินได้แบบเรียลไทม์
เขี้ยวเล็บใหม่ ความสามารถในการใช้อาวุธที่ทันสมัย
การอัพเกรด F-16 MLU ทำให้เครื่องบินสามารถใช้งานอาวุธปล่อยนำวิถีอากาศสู่อากาศพิสัยกลางที่ทันสมัยอย่าง AIM-120 AMRAAM และระบบหมวกบินติดจอแสดงผล JHMCS (Joint Helmet-Mounted Cueing System) ที่ช่วยให้นักบินสามารถเล็งและยิงอาวุธปล่อยพิสัยใกล้ (เช่น AIM-9X) ไปยังเป้าหมายที่อยู่นอกแกนเครื่องบินได้เพียงแค่หันศีรษะมอง
“โครงการ MLU คือการรีดศักยภาพสูงสุดจากโครงสร้างอากาศยานเดิม มันเปลี่ยน F-16 ของเราให้มีขีดความสามารถใกล้เคียงกับเครื่องบินรบยุคที่ 4.5 ทำให้ยังคงรักษาความได้เปรียบทางอากาศไปได้อีกระยะหนึ่ง นี่คือการลงทุนที่คุ้มค่าเพื่อรอวันเปลี่ยนผ่าน” – แหล่งข่าวระดับสูงในกองทัพอากาศไทย
ถึงเวลาเปลี่ยนผ่าน ทำไม F-16 ต้องมีผู้สืบทอด?
แม้โครงการ MLU จะประสบความสำเร็จอย่างงดงาม แต่มันคือการ “ยื้อเวลา” เท่านั้น ปัจจัยสำคัญที่ผลักดันให้กองทัพอากาศต้องเร่งหาเครื่องบินรบใหม่มาทดแทน F-16 กองทัพอากาศไทย คือ
- อายุโครงสร้างอากาศยาน (Airframe Life) F-16 ถูกออกแบบมาให้มีอายุการใช้งานจำกัด (ประมาณ 8,000 ชั่วโมงบิน) แม้จะมีการซ่อมบำรุงอย่างดี แต่เมื่อถึงจุดหนึ่ง โครงสร้างจะเกิดความล้าและไม่คุ้มค่าที่จะซ่อมแซมต่อไป ฝูงบิน F-16 ชุดแรกของไทยกำลังจะหมดอายุโครงสร้างลงในอีกไม่ถึง 10 ปีข้างหน้า (ราวปี พ.ศ. 2571-2575)
- ค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษาที่สูงขึ้น (Rising Maintenance Cost) ยิ่งเครื่องบินมีอายุมาก ค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาและหาอะไหล่ทดแทนก็ยิ่งสูงขึ้นเป็นเงาตามตัว
- ภัยคุกคามที่เปลี่ยนแปลงไป (Evolving Threats) ประเทศเพื่อนบ้านในภูมิภาคเริ่มมีการจัดหาเครื่องบินรบและระบบป้องกันภัยทางอากาศที่ทันสมัยมากขึ้น การมีเครื่องบินรบยุคที่ 5 ที่มีคุณสมบัติ “ล่องหน” (Stealth) จะเป็นตัวเปลี่ยนเกมที่สำคัญในการรักษาสมดุลทางทหาร
สมรภูมิจัดหา บ.ข.๒๑ F-35A vs Gripen E ใครคือคำตอบ?
นี่คือหัวใจของความท้าทายที่กองทัพอากาศไทยกำลังเผชิญหน้าอยู่ การจัดหาเครื่องบินขับไล่ยุคที่ 5 เพื่อมาทดแทน F-16 (ซึ่งจะถูกกำหนดชื่อเป็น บ.ข.๒๑ หรือเครื่องบินขับไล่แบบที่ 21) มีตัวเลือกหลักที่อยู่ในความสนใจ 2 รุ่น ซึ่งมีจุดเด่นและข้อจำกัดแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง
F-35A Lightning II ที่สุดแห่งเทคโนโลยีและเกมการเมืองมหาอำนาจ
- จุดเด่น F-35A ถือเป็นเครื่องบินรบที่ล้ำสมัยที่สุดในโลก มีคุณสมบัติสเตลธ์เต็มรูปแบบ, ระบบเซ็นเซอร์รอบตัวที่ทรงพลัง และความสามารถในการสร้างเครือข่ายข้อมูลในสนามรบได้อย่างสมบูรณ์แบบ การได้ครอบครอง F-35 จะทำให้กองทัพอากาศไทยก้าวกระโดดทางเทคโนโลยีไปหลายทศวรรษ
- ข้อจำกัด
- ราคา มีราคาสูงมากทั้งราคาตัวเครื่องและค่าใช้จ่ายในการปฏิบัติการ
- เงื่อนไขทางการเมือง การจัดซื้อต้องได้รับการอนุมัติจากรัฐสภาสหรัฐฯ ซึ่งมีกระบวนการที่ซับซ้อนและอ่อนไหวต่อประเด็นการเมืองระหว่างประเทศ (ซึ่งไทยเคยถูกชะลอการพิจารณามาแล้ว)
- การถ่ายทอดเทคโนโลยี สหรัฐฯ มีข้อจำกัดที่เข้มงวดในการถ่ายทอดเทคโนโลยีชั้นสูง
Saab Gripen E ตัวเลือกที่คุ้นเคยกับการถ่ายทอดเทคโนโลยี
- จุดเด่น กองทัพอากาศไทยมีความคุ้นเคยและพึงพอใจกับสมรรถนะของ Gripen C/D ที่ประจำการอยู่ที่กองบิน 7 (สุราษฎร์ธานี) อยู่แล้ว สำหรับรุ่น E เป็นการพัฒนาต่อยอดให้มีขีดความสามารถสูงขึ้นมาก ทั้งเรดาร์ AESA, ระบบสงครามอิเล็กทรอนิกส์ที่ล้ำสมัย และความสามารถในการบรรทุกอาวุธได้มากขึ้น
- จุดเด่นสำคัญ Saab และรัฐบาลสวีเดนมักเสนอเงื่อนไขการถ่ายทอดเทคโนโลยีและการมีส่วนร่วมของอุตสาหกรรมในประเทศ ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาศักยภาพด้านการป้องกันประเทศของไทยในระยะยาว
- ข้อจำกัด แม้จะเป็นเครื่องบินรบยุค 4.5++ ที่ยอดเยี่ยม แต่ก็ไม่มีคุณสมบัติสเตลธ์เต็มรูปแบบเหมือน F-35
บทวิเคราะห์ ความท้าทายด้านงบประมาณและอนาคตของกองทัพอากาศไทย
การตัดสินใจเลือกเครื่องบินรบใหม่ไม่ได้ขึ้นอยู่กับสมรรถนะเพียงอย่างเดียว แต่ยังผูกโยงกับ งบประมาณ ที่มีจำกัด และ ยุทธศาสตร์ชาติ ในระยะยาว กองทัพอากาศจำเป็นต้องชี้แจงต่อรัฐบาลและประชาชนถึงความจำเป็นและความคุ้มค่าในการลงทุนมหาศาลครั้งนี้
แนวทางที่เป็นไปได้มากที่สุดคือ การจัดหาแบบค่อยเป็นค่อยไป (Phased Procurement) โดยอาจเริ่มจากการจัดหาฝูงบินแรก (ประมาณ 12-18 ลำ) เพื่อทดแทน F-16 ฝูงแรกที่จะปลดประจำการก่อน และทยอยจัดหาเพิ่มเติมในอนาคต
อนาคตของ F-16 กองทัพอากาศไทย จึงชัดเจนแล้วว่ากำลังนับถอยหลังสู่การปลดประจำการ แต่ “มรดก” ของมันจะยังคงอยู่ต่อไปในฐานะเครื่องบินรบที่สร้างมาตรฐานและปกป้องน่านฟ้าไทยมายาวนานที่สุด ขณะเดียวกัน ภารกิจในการเลือก “ผู้สืบทอด” ที่เหมาะสมที่สุด คือภารกิจที่สำคัญที่สุดของกองทัพอากาศในทศวรรษนี้ ซึ่งจะชี้วัดวิสัยทัศน์และกำหนดอนาคตของพลังทางอากาศไทยไปอีกหลายชั่วอายุคน
แหล่งที่มาจาก : am2con
