รัสเซียจำกัด Roblox ดาบอาญาสิทธิ์ปกป้องเด็ก หรือก้าวย่างสู่การปิดกั้นโลกเสรี?

ท่ามกลางกระแสความขัดแย้งที่ยังคงคุกรุ่นในสมรภูมิยุโรปตะวันออก สงครามอีกรูปแบบหนึ่งกำลังปะทุขึ้นอย่างเงียบเชียบแต่รุนแรงไม่แพ้กัน นั่นคือ “สงครามบนพื้นที่ดิจิทัล” ล่าสุด รัฐบาลมอสโกได้ขยับหมากตัวสำคัญอีกครั้ง ด้วยการประกาศมาตรการเข้มงวดและสั่ง รัสเซียจำกัด Roblox แพลตฟอร์มเกมยอดนิยมระดับโลก โดยอ้างเหตุผลด้านความปลอดภัยของเยาวชนและการปราบปรามเนื้อหาผิดกฎหมาย การเคลื่อนไหวครั้งนี้ไม่ได้เป็นเพียงการจัดระเบียบสังคมออนไลน์ทั่วไป แต่กำลังถูกจับตามองจากทั่วโลกว่าเป็นอีกหนึ่งจิ๊กซอว์ของการสร้าง “กำแพงเหล็กดิจิทัล” เพื่อตัดขาดเยาวชนรัสเซียออกจากอิทธิพลทางวัฒนธรรมของโลกตะวันตก

คำสั่งสายฟ้าฟาดจาก Roskomnadzor เมื่อสนามเด็กเล่นกลายเป็นพื้นที่สีเทา

Roskomnadzor (รอสคอมนาดโซร์) หรือหน่วยงานกำกับดูแลการสื่อสาร เทคโนโลยีสารสนเทศ และสื่อมวลชนแห่งสหพันธรัฐรัสเซีย ได้ออกแถลงการณ์ที่สร้างแรงสั่นสะเทือนไปทั่ววงการเกมออนไลน์ โดยระบุว่า Roblox แพลตฟอร์มที่มีผู้ใช้งานเป็นเยาวชนรัสเซียหลายล้านคน กำลังกลายเป็นแหล่งซ่องสุมของ “ภัยคุกคามทางไซเบอร์” ที่มุ่งเป้าไปยังเด็กและเยาวชน

คำแถลงการณ์ระบุถึงข้อห่วงใยหลัก 3 ประการที่นำมาสู่การตัดสินใจ รัสเซียจำกัด Roblox ในครั้งนี้

1. การหลอกลวงและการฉ้อโกง (Deception & Fraud) มีรายงานจำนวนมากเกี่ยวกับการหลอกลวงทรัพย์สินดิจิทัล และการชักจูงเยาวชนให้ทำธุรกรรมทางการเงินโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์
2. เนื้อหาที่ผิดกฎหมาย (Illegal Content) การตรวจพบเนื้อหาที่ขัดต่อกฎหมายของรัสเซีย ซึ่งรวมถึงข้อมูลที่บิดเบือนเกี่ยวกับปฏิบัติการทางทหารพิเศษ (Special Military Operation), การส่งเสริมพฤติกรรมทางเพศที่ผิดต่อจารีตประเพณีดั้งเดิมของรัสเซีย (Non-traditional sexual relations), และเนื้อหาที่ยุยงให้เกิดความเกลียดชัง
3. ความเสี่ยงต่อการถูกล่อลวง (Grooming Risk) ความกังวลว่าฟีเจอร์การแชทและการสร้างปฏิสัมพันธ์ในเกม อาจเปิดช่องให้มิจฉาชีพหรือผู้ไม่หวังดีเข้ามาแสวงหาผลประโยชน์จากเด็ก

“เราไม่สามารถปล่อยให้แพลตฟอร์มต่างชาติใช้เยาวชนของเราเป็นเครื่องมือ หรือปล่อยให้เด็กๆ ตกเป็นเหยื่อของการโฆษณาชวนเชื่อและการกระทำที่ผิดกฎหมายภายใต้หน้ากากของความบันเทิง” แหล่งข่าวระดับสูงจากกระทรวงดิจิทัลของรัสเซียกล่าวกับสื่อท้องถิ่น ซึ่งสอดคล้องกับทิศทางนโยบายของเครมลินที่ต้องการกระชับพื้นที่สื่อออนไลน์ให้เข้มข้นขึ้น

เบื้องลึกทางภูมิรัฐศาสตร์ ทำไมต้องเป็น Roblox?

หากมองเพียงผิวเผิน การที่ รัสเซียจำกัด Roblox อาจดูเหมือนเป็นมาตรการคุ้มครองผู้บริโภคทั่วไป แต่เมื่อพิจารณาบริบททางการเมืองและสังคม “จังหวะเวลา” ของคำสั่งนี้มีความน่าสนใจอย่างยิ่ง

นักวิเคราะห์จากสถาบันวิจัยด้านไซเบอร์ในยุโรปตั้งข้อสังเกตว่า Roblox ไม่ใช่แค่เกม แต่เป็น “Metaverse” หรือจักรวาลนฤมิตที่ผู้คนสามารถสร้างสังคมย่อยๆ ได้ มันคือพื้นที่ที่รัฐบาลรัสเซียควบคุมได้ยากที่สุด ต่างจาก YouTube หรือ Facebook ที่สามารถสั่งลบโพสต์ได้ง่ายกว่า ใน Roblox ผู้เล่นสามารถสร้าง “ด่าน” หรือ “ห้อง” ที่อาจจำลองสถานการณ์การประท้วง, การแสดงสัญลักษณ์ต่อต้านสงคราม, หรือแม้แต่การพูดคุยแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารที่ถูกเซ็นเซอร์ในสื่อหลักของรัสเซีย

ดร. อเล็กเซย์ (นามสมมติ) ผู้เชี่ยวชาญด้านอินเทอร์เน็ตรัสเซีย (Runet) ให้ความเห็นว่า

“รัฐบาลรัสเซียตระหนักดีว่าพวกเขากำลังสูญเสียการควบคุมทางความคิดต่อคนรุ่นใหม่ (Gen Alpha) ที่ไม่ได้เสพสื่อโทรทัศน์ของรัฐ แต่ใช้ชีวิตอยู่บน Roblox และ Discord การสั่งจำกัดครั้งนี้ คือความพยายามในการยึดคืนพื้นที่อธิปไตยทางดิจิทัล และตัดท่อน้ำเลี้ยงทางวัฒนธรรมจากตะวันตกที่ไหลบ่าเข้ามาผ่านเกม”

ผลกระทบลูกโซ่ จากเศรษฐกิจดิจิทัลสู่สังคมเกมเมอร์

การตัดสินใจ รัสเซียจำกัด Roblox ส่งผลกระทบในวงกว้างมากกว่าแค่การที่เด็กๆ จะอดเล่นเกม

1. ผลกระทบต่ออุตสาหกรรมเกมและเศรษฐกิจ รัสเซียถือเป็นหนึ่งในตลาดที่มีผู้เล่น Roblox มากที่สุดแห่งหนึ่งในโลก แม้ว่ารายได้ต่อหัวอาจจะไม่สูงเท่าผู้เล่นในสหรัฐฯ หรือยุโรป แต่ในแง่ของ “ปริมาณการใช้งาน” (Traffic volume) รัสเซียคือฐานที่มั่นสำคัญ การจำกัดการเข้าถึงย่อมส่งผลกระทบต่อตัวเลขสถิติของ Roblox Corp. ในขณะเดียวกัน ผู้พัฒนาเกมอิสระชาวรัสเซียที่สร้างรายได้จากการสร้างแมพ (Map) หรือไอเทมขายใน Roblox ก็จะสูญเสียช่องทางทำกินทันที ซึ่งซ้ำเติมเศรษฐกิจดิจิทัลของรัสเซียที่บอบช้ำจากการถูกคว่ำบาตรอยู่แล้ว
2. ปรากฏการณ์ VPN และการมุดท่อ ประวัติศาสตร์สอนให้รู้ว่า ยิ่งห้ามเหมือนยิ่งยุ ทันทีที่มีข่าวการจำกัดการใช้งาน ยอดการค้นหาและดาวน์โหลด VPN ในรัสเซียพุ่งสูงขึ้นอีกครั้ง สิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่าเยาวชนรัสเซียมีความเชี่ยวชาญทางเทคโนโลยีสูง และพร้อมที่จะหาวิธีหลบเลี่ยงการบล็อกของรัฐบาล ซึ่งจะนำไปสู่เกมไล่จับระหว่าง Roskomnadzor กับผู้ใช้งาน ที่ไม่มีวันสิ้นสุด
3. การผลักดันแพลตฟอร์มทางเลือก (Homegrown Alternatives) มีความเป็นไปได้สูงที่รัสเซียจะใช้โอกาสนี้ในการผลักดันแพลตฟอร์มเกมภายในประเทศ เพื่อมาทดแทน Roblox (คล้ายกับที่พยายามดัน RuTube มาแทน YouTube หรือ VK มาแทน Facebook) รัฐบาลอาจให้เงินสนับสนุนสตาร์ทอัพในประเทศเพื่อสร้าง “Roblox เวอร์ชันรัสเซีย” ที่สอดคล้องกับ “ค่านิยมดั้งเดิม” และอยู่ภายใต้การสอดส่องของรัฐได้อย่างสมบูรณ์

เสียงสะท้อนจากภาคประชาสังคมและผู้ปกครอง

ปฏิกิริยาของชาวรัสเซียต่อข่าว รัสเซียจำกัด Roblox แตกออกเป็นสองฝ่ายอย่างชัดเจน

ฝ่ายสนับสนุน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นกลุ่มอนุรักษ์นิยมและผู้ปกครองที่มีความกังวลเรื่องความปลอดภัย มองว่ามาตรการนี้มีความจำเป็น “ฉันเห็นด้วยที่รัฐบาลจะเข้ามาดู การปล่อยให้เด็กคุยกับคนแปลกหน้าทั่วโลกโดยไม่มีการกรอง มันอันตรายเกินไปในยุคนี้” มาเรีย คุณแม่ลูกสองในมอสโกกล่าว

ในทางตรงกันข้าม กลุ่มคนรุ่นใหม่และนักสิทธิมนุษยชนมองว่านี่คือข้ออ้างในการปิดกั้นเสรีภาพ “วันนี้คือ Roblox พรุ่งนี้อาจจะเป็น Steam หรือแพลตฟอร์มอื่นๆ ที่เหลืออยู่ การอ้างเรื่องเด็กเป็นเพียงเกราะบังหน้า แต่เป้าหมายจริงๆ คือการทำให้เรารับรู้ข้อมูลข่าวสารได้น้อยลง” นักเคลื่อนไหวทางดิจิทัลรายหนึ่งโพสต์ข้อความผ่าน Telegram

บทสรุป อนาคตของ Runet และกำแพงที่สูงขึ้น

สถานการณ์ รัสเซียจำกัด Roblox เป็นเพียงหมุดหมายล่าสุดในการเดินทางของรัสเซียสู่การเป็น “Sovereign Internet” หรือระบบอินเทอร์เน็ตที่มีเอกราชและตัดขาดจากโลกภายนอก แนวโน้มในอนาคตชี้ให้เห็นว่า รัฐบาลรัสเซียจะยังคงใช้กฎหมายและความปลอดภัยเป็นเครื่องมือในการคัดกรองแพลตฟอร์มดิจิทัลอย่างเข้มข้นต่อไป

สิ่งที่น่าจับตามองต่อไปคือ Roblox Corp. จะตอบสนองอย่างไร? จะยอมปฏิบัติตามข้อเรียกร้องในการลบเนื้อหา (Compliance) เพื่อรักษาฐานผู้เล่นไว้ หรือจะเลือกยืนหยัดในหลักการเสรีภาพและยอมแลกกับการถูกแบนถาวร?

ไม่ว่าผลลัพธ์จะเป็นอย่างไร ผู้ที่ได้รับผลกระทบมากที่สุดคือ “เยาวชนรัสเซีย” ที่โลกของพวกเขากำลังถูกบีบให้แคบลงเรื่อยๆ เหลือเพียงพื้นที่ที่รัฐอนุญาตให้เห็น ให้เล่น และให้รับรู้เท่านั้น นี่ไม่ใช่แค่เรื่องของเกม แต่มันคือการต่อสู้เพื่อแย่งชิงอนาคตและทัศนคติของคนรุ่นใหม่ในรัสเซีย ท่ามกลางโลกที่กำลังแตกแยกเป็นสองขั้วอย่างชัดเจน

แหล่งที่มาจาก : am2con